SHILLONG: Wildlife Institute of India-ni gita Management Effectiveness Evaluation (MEE) 2020-2025-ni gital report-ko man·soanio Meghalaya-ni chel·chakgipa biaprang nambatgipa gadango rate ka·ako man·soaha. 65.87%-ni score baksa a·dokni wildlife sanctuary-rang aro national park-rang “nama” ingipani ning·o gadangko man·aha, 79.17% score baksa Nongkhyllem Wildlife Sanctuary namen namgipa gadangko man·aha.
Ia cycle-o India gimikni sam 438 biaprangko man·chape National Park-rang aro Wildlife Sanctuary-rangko nirokna aro name rakkina MEE-ni jako on·aha. Dam 84 biaprang 64.41%-o “namen namgipa” gadangko man·aha.
Meghalaya a·doko dam 6 chel·chakgipa biaprnagko nipilangaha. Skanggipa biapo Nongkhyllem uni ja·man Balpakram, Narpuh, Siju aro Baghmara Pitcher Plant Wildlife Sanctuary-rang “nama” rate-ko man·aha aro Nokrek Ridge National Park “namkala” rate-ko man·aha.
Balpakram National Park-ko mongsonggipa ecological-na aro gipinoni re·bagipa mongmarangni rama re·sotani mingsinggenchimoba, songadamrangni tang·dona jotton ka·enganirang, kam ka·giparang chu·ongja aro sal karirangni namgijaniko man·enga. Joltangni NGO-rang baksa nambata nangdimaniko aro bakrimaniko bariatchina report-o mol·molangaha.
Narpuh Wildlife Sanctuary-ko uni dingtangtegipa changrogipa eastern tropical buringrangna aro community-ni chel·chakna jotton ka·enganina ma·siangaha. Nme dake rakkina chanchianirang komia aro tourism bang·ja aro poraia skianirangna chanchina nangbatanirang dongkuenga. Name dake rakkianiko bilakdapatna ta·rake nipiltaichina aganangaha.
Nokrek Ridge-ko komilana mingsinga, community bilakaniko man·enga indiba rika cho·anirang komia, mande aro matburing baksa nanggrikanirangko chagronga aro name dake rakkianiko bilakdapatna nangenga. joltangni daka rikaniko aro scientific-ko jakkale eco-tourism biap dakatna nanganiko report-o janapataha.
Siju, Meghalaya-ni gitchambatgipa chel·chake rakkigipa biap ong·a, dingtang dingtang rokomni sam bolrang aro mongmarangni cholguga biap ong·a. Iako dingtanga dingtang biaprangoni do·orangni neng·takram biapna ma·sia, kam ka·giparang komiani mamlao sanctuary neng·nikaniko chagrongenga aro chel·chakna nangani kamrang bilgrienga. Kam ka·giparang rakkidapchina aro bio-diversity documentation aro tangka paisa chamaniko baridapatchina aganangaha.
Baghmara Pitcher Plant sanctuary-o a·arang ruronga aro jabolrangko galanichi nisiataniko man·engaha. batanggimin chasong gittamo 40%-ni gita me·mang koksi samrang komiangengaha. Indakgipa sam bolrangko naljokatna awareness campaign-rangko dakna, scientific-ko jakkalna aro biaprangko apbalatatna report-o didiangaha.